Toksokaroza mesojeda
Autor: Izmir Kovčić, dipl.vet
Toksokaroza (Toxocarosis) predstavlja najčešće oboljenje mladih pasa i mačaka kao i mnogih divljih mesojeda.
Bolest je najčešće benignog karaktera ali pri jakim infekcijama znatno utiče na razvoj mladih životinja, a rjeđe izaziva uginuća. Inficirane životinje lakše podliježu raznim drugim bolestima, a naročito zaraznim (štenećak).
Toksokarozu mesojeda mogu prouzrokovati slijedeći paraziti:
– Toxocara canis (domaćini: psi, lisice i vukovi)
– Toxascaris leonina (domaćini: mačke i divlji felidi, ponekad kod psa, a često kod čovjeka)
– Toxocara mystax (domaćini: mačke i divlji felidi)
Jaja parazita eliminisana preko fecesa domaćina embrioniraju u vanjskoj sredini i postaju infektivna.
Endogeni razvoj T. canis i T. mystax odvija se putem hepato-pulmo-enteralne migracije, dok se kod T. leonine obavlja u sluznici tankog crijeva.
Sa epizootiološkog stanovišta, značajna raznolikost puteva infekcije pasa sa T. canis i mačaka sa T. Mystax su da kod mladih pasa (3-10 sedmica) unošenje infektivnih jaja, poslije hepato-pulmo-enteralne migracije dovodi do naseljavanja i sazrijevanja parazita u crijevima.
Kod starijih pasa razvoj do pluća teće isto. Međutim odatle larve trečeg stepena velikim krvotokom odlaze u mišiće i druge organe i to predstavlja somatsku migraciju i tamo ostaju vitalne i više godina.
Ako su kuje gravidne larve se aktiviraju tokom graviditeta i preko placente se inficira fetus i to predstavlja intra-uterinu infekciju. Jetra predstavlja glavni rezervoar larvi za intra-uterinu infekciju. Pošto te larve ostaju vitalne više godina kuja može intra-uterino da inficira nekoliko svojih poroda. Štenad se mogu inficirati i galaktogenim putem unošenjem larvi trečeg stepena sa kolostrumom. Kod kuja poslije partusa-poroda može doći do naseljavanja odraslih toxocara u crijevima. Kao izvor infekcije služe larve iz fecesa štenadi (kuja liže feces svoje štenadi), koje iz intra-uterine infekcije nisu mogle da se nasele u njihovim crijevima.
Raširenost toksokaroze zavisi od starosti psa. Največu opasnost predstavlja za mlade životinje od nekoliko mjeseci. Najviše slučajeva infekcije štenadi infektivnim jajima T. canis događa se u odgajivačnicama pasa, gdje se ispusti neodržavaju dovoljno čistim.
Infekcija mačaka sa T. mystax odvija se na nekoliko načina od kojih se mačići najčešće inficiraju galaktogeno jer se larve parazita izlučuju mlijekom tokom cijelog perioda laktacije dok intra-uterina infekcija nije ustanovljena kod mačića.
Pri unošenju infektivnih jaja, postoji više puteva migracije od kojih bi izdvojili dva:
– Hepato-pulmo-enteralna migracija koja dovodi do naseljavanja i sazrijevanja parazita u crijevima.
– Somatska migracija tokom koje larve trečeg stepena preko velikog krvotoka naseljavaju u tjelesnoj muskulaturi ali isto tako i u zidu želuca. Mišične larvice tokom graviditeta se aktiviraju i dovode do galaktogene infekcije mačića. Larvice iz zida želuca, gdje se obavi drugo i treče presvlačenje, mogu migrirati u lumen tankog crijeva gdje se nasele i sazrijevaju.
Jaja toxocara su veoma otporna prema nepovoljnim uslovima spoljne sredine i mogu se razvijati i u nekim rastvorima nekih soli.
Patogeno djelovanje toxocara zavisi od stepena infekcije, starosti životinje i njihove otpornosti.
Larve parazita oštečuju tkiva i organe kroz koje prolaze tokom migracija. Odrasli paraziti mehanički oštečuju sluznicu izazivajući zapaljenje i djelimične nekroze. Mogu potpuno da začepe lumen crijeva i izazovu perforaciju, a mogu da začepe i žučovod uz odgovarajuče posljedice. Toksično djelovanje ispoljava se kako lokalno tako i na krvni i na nervni sistem.
Ispoljavanje kliničkih simptoma zavisi od stepena infekcije, starosti životinja i njihovog opšteg zdravstvenog stanja.
Pri intenzivnoj infekciji zapaža se mršavljenje, anemija i poremečaj digestivnog trakta. Apetit je obično smanjen, proliv se smjenjuje sa zatvorom i u izmetu se ponekad mogu zapaziti izbačeni paraziti. Životinje često povraćaju i u povraćenom sadržaju ponekad se mogu naći paraziti. Mlade životinje zaostaju u rastu, povećava im se obim trbuha (pupavost) i može da nastane stanje slično rahitisu. Ponekad se kod njh mogu zapaziti i nervni simptomi u vidu epileptiformnih napada.
Za vrijeme migracije večeg broja larvica kroz pluća mogu se zapaziti znaci bronhopneumonije. Kod mladih životinja klinički simptomi mogu ukazivati na toksokarozu, ali tek nalaz jaja ili samih parazita u fecesu, potvrđuje dijagnozu.
Neke od preventivnih mjera su da treba redovno uklanjati feces iz odgajivačnica, štenara, kučica za pse i povremeno prati pod vrelom vodom ili opaljivati let-lampom. Sudove za hranu i vodu održavati na isti način. U odgajivačnicama gdje je zemljani pod, treba jednom godišnje skinuti gornji sloj zemlje u visini od 10 cm i nasuti čistu zemlju.Nekoliko puta godišnje vršiti koprološke pretrage starijih pasa, a mlađih češće i prema potrebi spovoditi dehelmintizaciju. Gravidne životinje pri partusu (porodu) dehelmintisati i omogučiti im isti u čistoj prostoriji. Mlade životinje držati odvojeno od starijih (barem u prvim mjesecima života) Novonabavljene životinje kontrolisati na parazite i po potrebi ih dehelmintisati prije uvođenja u odgajivačnice, štenare i sl.